3+1 βήματα για αποφυγή ευρω-χρεοκοπίας και επιστροφή στη δραχμή

Η οικονομική κρίση φέρνει με ταχείς ρυθμούς τα πολιτικά αδιέξοδα και τις κοινωνικές αντιδράσεις στο προσκήνιο της ευρωζώνης: Η κυβέρνηση στην Ιρλανδία πέφτει, στην Πορτογαλία κρέμεται από μια κλωστή, στην Ιταλία παραπαίει, στην Ισπανία δοκιμάζεται την Κυριακή σε τοπικές εκλογές και στην Ελλάδα το πολιτικό σκηνικό είναι πιο εύθραυστο από ποτέ. Με τα ευρω-συνδικάτα και τους φοιτητές στους δρόμους -από τη Λισαβώνα, το Παρίσι και την Αθήνα έως το Λονδίνο τη Ρώμη και το Βερολίνο- οι ηγέτες της ΕΕ βαδίζουν προς την κρισιμότερη ίσως σύνοδο κορυφής των Βρυξελλών (16-17 Δεκεμβρίου). Σε αυτό το αλαλούμ όξυνσης της "πολιτικής αβεβαιότητας" μαζί με το υψηλό ρίσκο χρεοκοπίας έχουν συμβάλει τρεις παράγοντες, λένε αναλυτές: Οι ανισορροπίες της παγκόσμιας οικονομίας, η συνεχιζόμενη τραπεζική κρίση και οι επιπτώσεις των πολιτικών λιτότητας.

«Οι απρόσκλητοι «ευεργέτες» της Ιρλανδίας μοιάζουν να διαιωνίζουν παρελθούσες δυσλειτουργικές πολιτικές, «πετώντας» χρήματα και κλείνοντας τρύπες στις οποίες οι πιστωτές δεν θέλουν να... "παραπατήσουν". Μέχρι ενός σημείου αυτό είναι κατανοητό, καθώς στους πιστωτές περιλαμβάνονται κυβερνήσεις της Ευρωζώνης που μετέχουν στο μηχανισμό στήριξης», σχολιάζει η εφημερίδα Financial Times.

«Κάτι τέτοιο όμως δεν δικαιολογεί την εμμονή σε μια αποτυχημένη στρατηγική: Η διάσωση των τραπεζών στοίχισε μέχρι στιγμής στο ιρλανδικό δημόσιο περί τα 50 δισ. ευρώ.  Οποία λύση κι αν αποφασιστεί, θα αποτύχει αν έχει ως μοναδικό στόχο τη βιωσιμότητα όλων των τραπεζών με τη σημερινή τους μορφή. Αν τα χρήματα των Ευρωπαίων χρησιμοποιηθούν πάλι μόνο για να κερδηθεί χρόνος, τότε το πρόβλημα θα επιστρέψει, πιο επικίνδυνο από ποτέ».
3+1 βήματα για αποφυγή ευρω-χρεοκοπίας και επιστροφή στη δραχμή

Βάλτε στη θέση της λέξης «Ιρλανδία», τη λέξη «Ελλάδα» ή μια άλλη χώρα του ευρώ... και το νόημα είναι ίδιο.

Οι παραπάνω περιγραφές ίσως είναι η καλύτερη απάντηση στο ερώτημα γιατί ο κίνδυνος χρεοκοπίας στην ευρωζώνη δεν απομακρύνεται. Την ώρα που το ευρώ κατρακυλά σε χαμηλό 2μήνου και τα ευρω-spread ενισχύονται, σε φάση déjà vu χρεοκοπίας... α λα ελληνικά, που απλώνεται από την Ιρλανδία, στην Πορτογαλία χτυπώντας «καμπανάκια» και στην Ισπανία «το τελευταίο οχυρό πριν τη χρεοκοπία του ευρώ», όπως προειδοποιούν διεθνείς αναλυτές. Η Ισπανία είναι δυο φορές μεγαλύτερη από την Ελλάδα, την Πορτογαλία και την Ιρλανδία, μαζί.

Τρόποι "ελεγχόμενης" χρεοκοπίας

Αυτή η εφιαλτική πίεση οδηγεί να αναζητούνται απεγνωσμένα τρόποι «ελεγχόμενης» χρεοκοπίας, παράτασης δηλαδή των μηχανισμών διαασώσεων... με διάφορες παραλλαγές (από την έκδοση ευρω-ομολόγων με ρήτρα χρεοκοπίας, έως την προοπτική παράτασης, επιμήκυνσης ή αναδιάρθρωσης των δανείων), καθώς οι «μαύρες τρύπες» αντί να κλείνουν διευρύνονται. Με τις προσεγγίσεις για διαγραφή χρέους ώστε το βάρος να πέσει στη μεριά των κερδοσκόπων-πιστωτών έναντι της κοινωνίας να πολλαπλασιάζονται.

Ο Νουριέλ Ρουμπίνι, ο οικονομολόγος που διαφημίζεται για την πρόβλεψη της κρίσης το 2007, δηλώνει ότι ο μόνος άλλος ρεαλιστικός τρόπος ώστε η Ελλάδα να βγει από τη δυσμενή θέση που είναι σήμερα, είναι να προχωρήσει σε αναδιάρθρωση χρέους, αλλιώς να εγκαταλείψει το ευρώ και να τυπώσει μια «νέα δραχμή».

Αλλά το «ντόμινο» της κρίσης, σε αυτή τη φάση, ξεχειλώνει αυτή την ρήση και την προτροπή. Μπορεί κάλλιστα να μεταφερθεί... στη «νέα ιρλανδική λίρα», το «νέο πορτογαλικό εσκούδο», τη «νέα ισπανική πεσέτα», τη «νέα ιταλική λιρέτα»... ακόμα και στο «νέο γαλλικό φράγκο» ή το «νέο γερμανικό μάρκο» μαζί με τις σεναριολογίες που αναζωπυρώνονται για 1,2,3... πολλά «νέα ευρώ», διαφορετικών ταχυτήτων.

Το δια ταύτα, ωστόσο, όλων αυτών είναι η ομολογία της αποτυχίας που διατηρεί το "φαύλο κύκλο" χρέους. Ακόμα και ο πολυδιαφημισμένος Ρουμπίνι άλλη μια δόση νέων χρεών (αναδιάρθρωση) προτείνει προς αντικατάσταση των παλιών.

Το δίλημμα δεν είναι η ύπαρξη ενός νομίσματος ως αφηρημένη έννοια, αλλά συγκεκριμένα, απτά, τι κοινωνικό κόστος κουβαλάει η επιμονή στη "διάσωσή" του.

Αλήθειες και ψέματα

Ολοι αυτοί οι φόβοι είναι που οδηγούν στη συζήτηση για αναδιάρθρωση, παράτασης, του ελληνικού χρέους, διότι όλα δείχνουν ότι χωρίς κάποιες τέτοιου είδους παρεμβάσεις όχι μόνο η Ελλάδα, η ευρωζώνη ολόκληρη οδηγείται σε χρεοκοπία. Ακόμα και μεγαλύτερο πακέτο των 750 δισ. ευρώ συζητούν εάν "σκάσει" η Ισπανία, πάνω από 1 τρισ. ευρώ, όπως φαίνεται να συναινεί ο επικεφαλής της γερμανικής κεντρικής τράπεζας, Άξελ Βέμπερ κάτω από τις πιέσεις που είχε το τελευταίο διήμερο στο Παρίσι ύστερα από επαφές με Γάλλους τραπεζίτες, όπως αποκαλύπτουν οι FT.

Την αποτυχία την ομολογούν ήδη όλοι και στην Ελλάδα. Ακόμα και όσοι ισχυρίζονταν ότι "το Μνημόνιο έγινε για να σωθεί η χώρα από τη χρεοκοπία". Η αλήθεια είναι ότι η επέμβαση από το ΔΝΤ την ΕΕ και την ΕΚΤ, της τρόικας, στην Ελλάδα έγινε για να σωθεί το ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα από το σοκ τής μετατροπής των ελληνικών ομολόγων σε άχρηστα χαρτιά. Ωστόσο, τώρα αποδεικνύεται ότι το σοκ δεν εξαφανίζεται, απλά μετατίθεται χρονικά.

Μπορεί οι τραπεζίτες να ευελπιστούν πως τα ομόλογα του ελληνικού δημοσίου κι άλλων «αδύναμων» χωρών που έχουν στα χαρτοφυλάκιά τους δεν θα λογίζονται ως «σκουπίδια», θα νεκραναστηθούν, θα εξασφαλίσουν την αξία τους -και ότι θα προσφέρουν και πλούσιους τόκους. Όμως, το μεγάλο ερώτημα είναι εάν οι κρατικοί προϋπολογισμοί που αναλαμβάνουν αυτό το κόστος υλοποίησης μπορούν να το αντέξουν.

Η περίπτωση της Ελλάδας λέει όχι, το ίδιο και της Ιρλανδίας μετά από δυο χρόνια άγριων περικοπών -η τρύπα του χρέους διευρύνεται. Γι’ αυτό εντείνονται οι κόντρες γύρω από τη δομή του «νέου» μηχανισμού ευρω-διασώσεων, όπου αυτές καταλήξουν στη σύνοδο κορυφής της ΕΕ (16-17 Δεκεμβρίου).

Η Α.Μέρκελ μπορεί να επιμένει ότι στο νέο μηχανισμό θα πρέπει να συμμετέχουν και οι ιδιώτες δανειστές, αλλά όλοι ξέρουν ότι αυτό δεν είναι παρά προπέτασμα καπνού. Αφού όπως ομολογεί ακόμα και ο επικεφαλής της ΕΚΤ, Ζ-Κ. Τρισέ, οι κερδοσκόποι-δανειστές θα ανεβάζουν συνεχώς τα επιτόκια των κρατικών ομολόγων αφού θα συμπεριλάβουν το «ρίσκο» οδηγώντας τελικά σε νέο φαύλο κύκλο πτωχεύσεων φορτώνοντας συνεχώς βάρη στις χώρες που θα υπάγονται στον ευρω-μηχανισμό.

Σε αυτό το αλαλούμ έχουν συμβάλει τρεις παράγοντες: οι ανισορροπίες της παγκόσμιας οικονομίας, η συνεχιζόμενη τραπεζική κρίση και οι επιπτώσεις της λιτότητας, εξηγεί ο Αλεξ Καλλίνικος καθηγητής ευρωπαϊκών σπουδών στο King's Kollege στo Πανεπιστήμιο του Λονδίνου.

Ρωγμή 1η: Ανισόρροπη ανάπτυξη (Ελλείμματα-Πλεονάσματα)

Η πιο σημαντική παγκόσμια οικονομική ανισορροπία είναι αυτή μεταξύ κρατών-χρεωστών και κρατών-πιστωτών. Η Κίνα και η Γερμανία είναι οι δύο μεγαλύτεροι εξαγωγείς βιομηχανικών αγαθών. Κατά συνέπεια έχουν τεράστια πλεονάσματα πληρωμών. Εντελώς συμμετρικά απέναντί τους έχουν κράτη όπως τις ΗΠΑ, τη Βρετανία και τις πιο αδύναμες οικονομίες της Ευρωζώνης. Αυτές οι χώρες εισάγουν περισσότερα αγαθά και υπηρεσίες από όσες εξάγουν και δανείζονται από τα κράτη-πιστωτές για να καλύψουν τη διαφορά.

Οι γερμανικές εταιρείες κατάφεραν να αναδιαρθρωθούν και να αυξήσουν την ανταγωνιστικότητά τους σε βάρος των εργατών τους. Οι πραγματικοί μισθοί παρέμειναν στάσιμοι στη δεκαετία του 2000, βοηθώντας τη Γερμανία να διατηρήσει μερίδιο 9% με 10% στις παγκόσμιες εξαγωγές, παρά την εκρηκτική μεγέθυνση της Κίνας.

Στην υπόλοιπη Ευρωζώνη, οι πραγματικοί μισθοί αυξήθηκαν. Αυτό σήμανε πως οι Ευρωπαίοι εταίροι της Γερμανίας γίνονταν λιγότερο ανταγωνιστικοί, όμως δεν μπορούσαν πλέον να κάνουν υποτιμήσεις στα νομίσματά τους ώστε να φτηναίνουν οι εξαγωγές τους.

Όταν τέτοιες αποκλίσεις υπάρχουν στο εσωτερικό ενός κράτους μπορούν να παραμένουν υπό έλεγχο. Η κρατική φορολογία και οι κρατικές δαπάνες συνήθως μεταφέρουν πόρους από τις πλούσιες στις φτωχές περιοχές. Όμως η ΟΝΕ είναι καθαρά νομισματική ένωση και -με την επιμονή της Γερμανίας- τα κράτη-μέλη που θα συναντούσαν χρηματοπιστωτικά προβλήματα δεν μπορούσαν να δεχτούν ενίσχυση για να διασωθούν.

Στα σχετικά ήσυχα χρόνια μετά την κυκλοφορία του ευρώ, οι χρηματαγορές τα παρέβλεπαν όλα αυτά. Τα πιο αδύναμα μέλη της Ευρωζώνης μπορούσαν να δανείζονται με επιτόκιο ελάχιστα μεγαλύτερο από αυτό της Γερμανίας, σημειώνει.

Αυτά τα φτηνά δάνεια τροφοδότησαν την άνθηση της οικοδομής και της κατανάλωσης στην Ιρλανδία και τη νότια Ευρώπη. Και όταν η οικονομική άνθηση έφτασε στο τέλος της το 2007-2008, οι κυβερνήσεις δανείστηκαν και ξόδεψαν αφειδώς για να εμποδίσουν την ύφεση να φτάσει σε επίπεδα δεκαετίας '30 στηρίζονται μιας σειρά αναξιοπαθούντες της αγοράς.

Ρωγμή 2η: Τράπεζες σε νευρική κρίση

Η συνεχιζόμενη εύθραυστη κατάσταση των τραπεζών έχει κεντρική σημασία για τις πρόσφατες κρίσεις της Ευρωζώνης και αποτελεί το δεύτερο μεγάλο ρήγμα στους πυλώνες στήριξης του ευρώ. Η αύξηση του δημόσιου και του ιδιωτικού χρέους έγινε τόσο επικίνδυνη διότι ταυτόχρονα εξελισσόταν η τραπεζική κρίση που οδήγησε στο μεγαλύτερο χρηματοπιστωτικό κραχ μετά το 1914, το φθινόπωρο του 2008, θυμίζει ο Α.Καλλίνικος.

Το κύμα των κρατικών ενισχύσεων που σηκώθηκε το φθινόπωρο του 2008 είχε σκοπό να φτιάξει αντιστηρίγματα για να μην καταρρεύσουν οι τράπεζες. Όμως, η τελευταία "Εκθεση Χρηματοοικονομικής Σταθερότητας" που δημοσίευσε το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ)εκτιμά τις απώλειες των τραπεζών στα χρόνια 2007-2010 σε 2,2 τρισεκατομμύρια δολάρια. Είναι λιγότερο από τις αρχικές εκτιμήσεις αλλά το ποσό παραμένει θηριώδες.

Η ίδια έκθεση επισημαίνει ότι τα ογκώδη δάνεια που είχαν πάρει οι τράπεζες στη διάρκεια της άνθησης σημαίνουν πως πρέπει να αναχρηματοδοτήσουν περισσότερα από 4 τρισ. δολ. χρέους στα επόμενα δύο χρόνια. Το πρόβλημα είναι μεγαλύτερο για της τράπεζες της Ευρωζώνης παρά για τις αμερικάνικες και τις βρετανικές. Οι ευρωπαϊκές τράπεζες είχαν δανειστεί μαζικά φουσκώνοντας την τεράστια κερδοσκοπική φούσκα γύρω από την αγορά ακινήτων που αναπτύχθηκε στις ΗΠΑ και σε ορισμένα σημεία της Ευρώπης στα μέσα της δεκαετίας του 2000.

Το άμεσο θύμα ήταν η Ιρλανδία για δεύτερη φορά. Τον Οκτώβρη του 2008, η ιρλανδική κυβέρνηση εγγυήθηκε τα περισσότερα χρέη των τραπεζών της, έτσι σύμφωνα με τη διατύπωση των Financial Times: «Oι χρηματαγορές έβλεπαν πλέον το κράτος και τις τράπεζες ως μία ενιαία οντότητα». Όμως οι ιρλανδικές τράπεζες χρεοκόπησαν και παρέμεναν ζωντανές μόνο χάρη στα δάνεια της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ), όπως και στην Ελλάδα.

Ετσι ήρθαν οι «μηχανισμοί στήριξης». Όμως κανείς δεν ξέρει αν αυτό θα σταματήσει τη «μόλυνση». Αν οι χρηματαγορές αρχίσουν να στοχεύουν την Ισπανία, η οποία επίσης είναι θύμα φούσκας στα ακίνητα και πολύ μεγαλύτερη οικονομία από την Ελλάδα ή την Ιρλανδία, η Ευρωζώνη μπορεί να βρεθεί σε πραγματικό κίνδυνο.

Ρωγμή 3η: Οι πολιτικές λιτότητας

Ο επικεφαλής του ΔΝΤ Ντομινίκ Στρος-Καν ανέφερε ότι ο κόσμος βρίσκεται ενώπιον της δεύτερης φάσης της κρίσης (λιγότερο οξείας, λόγω των κρατικών διασώσεων) αλλά πάντα επίμονης και θα ήταν λάθος να πιστεύουμε ότι αυτή έχει παρέλθει. Υποστήριξε, επίσης, ότι η Ευρώπη βρίσκεται σε δύσκολη θέση σε σχέση με τον υπόλοιπο κόσμο.

Για την κρίση σε χώρες της ευρωζώνης ανέφερε ότι παρά τις επιμέρους διαφοροποιήσεις ανά χώρα, σε όλες τις περιπτώσεις η κατάληξη είναι η ίδια: οι δημόσιες δαπάνες είναι υψηλές, το έλλειμμα είναι δυσβάσταχτο και το χρέος αυξάνεται με γοργούς ρυθμούς. Όλες οι χώρες, σημείωσε, θα πρέπει να σφίξουν το ζωνάρι για να επανέλθουν σε μία υποφερτή κατάσταση.

Αλλά αυτός είναι ο τρίτος πυλώνας που απειλεί να γκρεμίσει το ευρώ, εξηγεί ο Αλεξ Καλλίνικος: Οι πολιτικές λιτότητας που σαρώνουν την Ευρώπη. Υποτίθεται ότι εφαρμόζονται για να μειωθεί το δημόσιο χρέος μέσω των περικοπών των δημόσιων δαπανών, όμως όλα τα σημάδια δείχνουν πως κάνουν τα πράγματα χειρότερα.

Η ελληνική κυβέρνηση μόλις αναγκάστηκε να δεσμευτεί ότι θα κάνει ακόμη πιο μεγάλες περικοπές στις δημόσιες δαπάνες, διότι ήρθαν στο φως εκτιμήσεις πως το έλλειμμα του προϋπολογισμού θα είναι φέτος 9,4% του ΑΕΠ, αντί για 8% που είχε συμφωνηθεί όταν ξεκίνησε η "σωτηρία" από την ΕΕ και το ΔΝΤ.

Ένας λόγος που χάθηκε αυτός ο στόχος είναι ότι η οικονομία στην Ελλάδα συρρικνώθηκε κατά ένα απροσδόκητα υψηλό 4,2%. Η λιτότητα, περιορίζοντας τη ζήτηση για αγαθά και υπηρεσίες, μειώνει την οικονομική παραγωγή και έτσι κάνει ακόμη πιο βαρύ το φορτίο του κρατικού δανεισμού. Κι όμως, παρά την ισχυρή ύφεση και τις άγριες περικοπές, έκθεση του ΔΝΤ για την Ιρλανδία επιμένει ακόμη πως "τα υψηλά επίπεδα τιμών και μισθών στην Ιρλανδία απαιτούν μια περίοδο 'εσωτερικής υποτίμησης' τα επόμενα χρόνια ώστε να υποστηριχθεί η αύξηση των εξαγωγών".

Μια νεοφιλελεύθερη πολιτική εμμονή για "συνταγές" λιτότητας, που πολλαπλασιάζουν τις "πτωχεύσεις", η οποία ακόμα κι αν αποτυγχάνει το μόνο που έχει να προτείνει είναι ακόμη περισσότερη δόση από το ίδιο χρεοκοπημένο γιατροσόφι:... κι άλλη λιτότητα σε εντονότερη πολιτική αστάθεια και αβεβαιότητα.
πηγή